Leifruit: van opkweek tot 

historische restanten 

In de voormiddag bezochten we twee kwekerijen van fruit- en leifruit bomen.

Raphaël Bonnet
De kweker neemt ons mee naar zijn kweekvelden. Hij heeft zo’n 32 ha kweekveld met hoogstam, halfstam, laagstam en leifruit bomen.
Voor halfstam gebruikt hij M25 als onderstam.

Hij gebruikt ijzeren frames om de leibomen vorm te geven tijdens de opkweek. Hij bindt de bomen tegen het frame om op die manier een strakke, juist leiboom te laten vormen. Dit idee bracht hij mee uit Frankrijk. De ijzeren frames zijn gemaakt van betonijzer.

De Verrier Palmet staat op een hoogte van 50 cm tot de eerste gesteltakken en verder naar 40 cm tot de volgende gesteltakken. Raphaël maakt zowel Verrier Palmet als U-vorm, dubbele U en verrier palmet. Vooral de dubbele U’s zijn mooi

Voor het leifruit maakt hij een bewuste keuze voor het selecteren van een aantal gangbare appel- en perensoorten ten aanzien van de verschillende vormen die hij maakt: Verrier Palmet, U-vorm, schuine palmet, dubbele U in functie van de vraag. Dit om eindeloos combineren te vermijden.
Voor het samenstellen van de leibomen gebruikt men M26 als onderstam. De kweker ondervindt dat dit een goed resultaat geeft in stelselmatige opbouw langs het systeem op de ijzeren frames.
Doch bij de U in U zien we wel dat zowel de buitenste als de binnenste gesteltakken even dik (of even dun) zijn,
Bij de kale plekken in de horizontale tak maakt hij inkepingen om vruchtgroei te bevorderen.
Mr Bonnet heeft een eigen kweekveld voor de onderstammen. De onderstammen worden per soort en in bundels bewaard in een gekoelde vriesvrije ruimte.

 

 

De geënte bomen worden geplant met een speciale plantmachine. Het rooien van de bomen gebeurt eveneens met een speciale machine waarbij twee vlakke platen met een rubberen oppervlak de stam omknellen en alzo de boom uit de grond heffen.

Wat nemen we hieruit mee?

  • M26 voor onderstam om ijzeren frame.
  • Opmerking; buitenste U is even dik als binnenste U, beïnvloeden dus we volgen best de groeiregels van Vöchting in opbouw. 
  • Dubbele U’s zijn mooi gelijkmatig gevormd.
  • Rooimachine: de bomen worden gelijkmatig met verdeelde druk uit de grond gehaald.


Gebroeders J.P. en Bertrand

Dit was een heel kort bezoekje op het kweekveld vlak bij de woning.
Hier zien we vooral leifruit op ijzeren frames.
De meeste frames zijn aangehecht met de onderstam en de buitenste U. Hier zie je goed de opbouw van het leifruit. De takken krijgen tijd om eerst te ontwikkelen in de buitenste U vooraleer er overgegaan wordt naar het vormen van de volgende U.



Nu is het domein gedeeltelijk in privébezit van twee dames. Eén van de bijgebouwen wordt omgebouwd tot woningen en evenementengebouw.

We worden rondgeleid door Leo en Simon De Roover. Leo woonde vroeger in een gedeelte van het kasteel. Simon woont nu in de voormalige orangerie. Samen zijn ze bezig met de restauratie van de orangerie.

Leo heeft vanuit zijn professionele leven veel ervaring opgedaan in het onderhouden en verzorgen van onder andere fruit- en leibomen. Een heel interessante prater met een filosofische visie. Zo was hij onder meer jaren teeltverantwoordelijke bij boomkwekerij De Bock, een kwekerij waar we met Pomko mee samenwerken.
Simon is boomverzorger en heeft in het domein al heel wat bomen onder handen genomen.

We wandelen een eind door het park waar we enkele oude krakers aanschouwen die door Simon al onder handen werden genomen. Enkele prachtexemplaren geven ons een mooi schouwspel van gesteltakken en zijtakken. Door de verzorging kan zelfs een oude kraker waarvan de stam volledig gescheurd is terug vruchten dragen. Dit dankzij de sapstroom die nog langs verschillende, nog bewaarde onderdelen van de stam naar boven kan leiden.

- snoeien van bovenaan te beginnen om de kruin ruimte en licht te geven.
- Zwak hout opsnoeien om regelmatige groei te bevorderen en licht in de kruin en de hele boom te brengen.

Filosofie over het verzorgen van een boom:
‘Als je er niets van kent en je doet niets dan krijg je een lelijke boom met veel appels.
 Als je er niets van kent en je snoeit wel krijg je een lelijke boom zonder appels!’
 
Met de klimaatverandering zullen hoogstammen belangrijker worden.
Hoogstamfruit bewaart langer.
Bij een hoogstamboom zie je vlugger de fouten in de kruin.
Tip:
- Snoeihout op de grond laten liggen als er veel wild in de buurt is. Konijnen eten liever liggende takken dan opstaande takken.
- Kweekvelden spreiden over minstens drie locaties om eventuele ziektes en andere kwalen te voorkomen en op te vangen.

We leren van Leo hoe hij een boom probeert te verzorgen en te herstellen. Hij geeft ons de verschillende stappen:

  • Kijken: Hoe ziet de boom eruit?
  • Kijken: Hoe is de vorm en hoe groeien de takken
  • Bij hoogstam moeten de takken mooi verdeeld staan.
  • Oud hout verwijderen: wintersnoei
  • Een hoogstam op onderstam MM106 is goed wanneer je geen kollossale hoogstammen wil,  maar moeilijk te vinden. Beter zelf maken maar dat duurt wel erg lang.

Even later betreden we een ommuurde boomgaard. Vergelijk de grootte met een klein voetbalveld.
Vroeger was dit een groentetuin omringt met leibomen waarin de groenten in rijen geplant werden.
En daarom heen waren alle muren voorzien van leifruit.


Wauw! Dit is voor Dieter geen feest maar een heel festival.
Hier vinden restanten van een rijkelijke leiboom aanplant. Er staan soorten als Comtesse de Paris, Doyenné de Comice en andere appel- en perensoorten.

Volgens Leo kan je je leifruit best ter plaatse maken en laten ontwikkelen.
Bij Verrier Palmet is de middelste stam dikwijls te zwaar. (zie hierboven ivm groeiregels van Vöchting)
U-vorm: knoppen knippen en slapende ogen enten geeft een betere ontwikkeling maar duurt veel langer.
Bomen een beetje verwijderd van de muur inplanten om de groei te stimuleren. Niet pal tegen de muur.

Hoe achterstallig leifruit verzorgen?

  • Eerst proberen de gesteltakken terug vast te maken en proberen een oorspronkelijke vorm terug te vinden
  • Van onder naar boven werken: onderaan snoeien op stam/groei en bovenaan snoeien op fruit. (Cfr Dieter)
  • Een boom zal nooit beneden aangroeien omdat hij daar minder zon heeft. Dit hangt ook af van de soort van de boom en van de stand van de boom tegen de muur tegenover de stand van de zon.
  • Hoe van een ‘gewei’ terug tot een mooie leiboom komen? 
    • Snoeien ‘à la Diable’ 
    • Of zeer kort snoeien in de winter.
    • Of de vruchtzetels worden uitgedund 
    • Of het gestel wordt teruggenomen op een korterbij liggend groeipunt om van daaruit een nieuwe vruchtzetel op te bouwen.


 - Wintersnoei: snoeien op voet = vormgeven, slapende ogen wakker maken.
 - juni: scheuten uitduwen op 5 bladeren
 - augustus: alle twijgen verwijderen.
=> Doel: oude leibomen terug een mooie vormgeven.


Vroeger werden de bomen en muren wit gekalkt. Waarom?
- vertragen van de bloei.
- vooral N _Z kant van de boom.
- Witten van de muren om een warmer klimaat te creëren door de warmte reflectie van de muur. Dit kan voor perziken, abrikozen.. Het resultaat hangt ook af van de afstand van de boom tot de muur.

We hebben de kans om enkele enten mee te brengen van bomen die zo goed als dood zijn. Daar de soorten onbekend zijn ligt de taak hier om de fruitsoort te determineren.
We leren van Dieter en Leo wat de beste entgrootte is nl: enthout verzamelen van potlooddikte en ongeveer 10 cm lang. Hoe hoger in de boom hoe beter om enten te verzamelen.

Aan de overkant van de ommuurde tuin betreden we een originele fruitier. De oorspronkelijke bewaarplaats voor het fruit.
Naast de ruime inkom zien we links en rechts twee ruimtes met rekken in hout. De houten horizontale latten zijn afgerond om het fruit niet te beschadigen. Hierop werd het fruit gelegd. Linker ruimte voor de appelen en de ander ruimte voor de peren. Dagelijks kwam een tuinier het fruit controleren om rottend fruit te vermijden.

Tot slot werden er nog enkele interessante plaatsen en ideeën gewisseld waar fruit gekweekt wordt.

  • P’tits fruits d’ici: Kwekerij van kleinfruit, gelegen in Montignies-les-Lens tussen Lens en Soignies. Gespecialiseerd in bessen en struikfruit. Leo gaat hier ook veel enten halen als het kan.
  • Les enfants d’Emile: een nieuw coöperatief project geboren in Buissenal, Anvaing. Het doel is lokale bloemen uit de streek te produceren door het beoefenen van humane en ecologische landbouw. Het behouden van biodiversiteit, solidariteit en het delen zijn hier essentieel.
  • Marc Lateur, Gembloux. Marc heeft jarenlang gewerkt aan het redden en behouden van fruitvariëteiten uit de regio’s. Het creëren van nieuwe bomen waarvan de eigenschappen meer weerstand bieden tegen ziektes.
  • Willem van der Linden – Brakel. Startte een nieuwe fruitkwekerij in het kasteeldomein in Brakel.

 

Verslag gemaakt door Lut Luytens